Tərcümeyi-halı

Təbriz şəhəri ətrafında salınan Şam, yəni Şəmbi-Qazan şəhər-ciyində doğulub. İlk təhsilini Təbrizdə almış, öz biliklərini başa daha da kamilləşdirmək üçün Bağdada getmişdir. 1392-ci ildə Əmir Teymur Bağdada daxil olanda artıq burada yaşayırdı. Şami böyük hakimi qarşılamaq üçün çıxan sakinlərin arasında idi. Teymurun Bağdad yürüşündən sonra Nizaməddin Şaminin həyat və yaradıcılığında yeni bir mərhələ başladı. 1401-ci ildə Əmir Teymur ona "sadə dildə", çətin üslubi ifadələrdən istifadə etmədən öz dövrünün tarixini yazmağı tapşırır. Şaminin fasiləsiz fəaliyyətinin nəticəsi kimi "Zəfərnamə" adı ilə tanınan dəyərli bir əsər meydana çıxır. Bu əsər Əmir Teymurun həyat və fəaliyyətini ətraflı şəkildə təsvir edən, dövrümüzə qədər qorunub saxlanılmış ilk əsərdir. Əərin əsas hissəsini 1404-cü ilin mart ayının sonuna kimi onun hakimiyyətinin ətraflı şəkildə təsviri təşkil edir. Əsəri unikal edən cəhət Əmir Teymurun özünün avtobioqrafik məlumatlarıdır. Nizaməddin Şami ömrünün son illərində Əmir Teymurun nəvəsi Ömər Mirzənin xidmətində olmuşdur. 1411-ci ildə Təbrizdə vəfat etmişdir. 

Əsas elmi əsərləri

Nizaməddin Şaminin əsas tarixi əsəri Zəfərnamə adlanır. Bu əsər tarixi bir əsər kimi Mərkəzi Asiya, Azərbaycan, İran, Əfqanıstan, İraq, Suriya. Misir, Türkiyə və Əmir Teymurun hakimiyyəti dövrünə aid digər ərazilərdə baş verən hadisələr barədə məlumatları özündə ehtiva edir. Xüsusilə də XIV əsrin ikinci yarısı və XV əsrin əvvəllərinə aid Əmir Teymurun hərbi yürüşlərinin ətraflı şəkildə işıqlandırılması böyük əhəmiyyət kəsb edir. Əsər 1404-cü ildə başa çatdırılmış və Əmir Teymurun ölümünə qədər olan 1 ilin hadisələri təsvr edilməmiş qalmışdı.

Dünya elminə töhfə

"Zəfərnamə" əsərində verilən tarixi məlumatlar son dərəcə etibarlı mənbə xarkteri daşıyır. Bunu bəzi faktlar da təsdiq edir. Hələ XV-XVI əsrlərdə bu əsərdən geniş şəkildə Şərafəddin Əli Yəzdi "Zəfərnamə"də, Əbdürrəzzaq Səmərqəndi "Mətləüs-sədeyn və məcməül bəhreyn"də («İki xoşbəxt ulduzun doğulması və iki dənizin qovuşması»), Fasih Xavfinin "Məcməül Fasihi"ndə (Fasihlər toplusu), Xatifi "Teymurnamə"sində, Mirxond "Rövzət üs-səfa"da (Paklıq bağı), Xondəmir «Həbib əs-siyər fi əxbar əfrad əl-bəşər» də («Görkəmli adamlar haqqında xəbərləri təsvir edən dost») və b. Əsər orta əsrlər şərq tarixinin tədqiqi üçün çox mühüm əhəmiyyət kəsb edir. 

Dünya miqyasında tanınması

Məlum əsərin əyaza nüsxələri İstambul və London kitabxanalarında qorunub saxlanılır. Məşhur orta əsər tarixçisi və Əmir Teymurun bioqrafı Şərafəddin Əli Yəzdi (XV əsr) öz əsərində Nizaməddin Şamini qeyri-adi üslub yaradıcısı kimi xarakterizə edir və xüsusilə də onun Əmir Teymurun fəaliyyəti ilə bağlı salnaməsinin tarixi əhəmiyyətini qeyd edir. Məşhur çexoslovak alim Feliks Tauer Şaminin əsərinin elmi-tənqidi mətnini 2 cilddə nəşr etmişdi. 1949-cu ildə Ankarada Necati Luqal tərəfindən F.Tauerin əsərinin türk dilinə qısaldılmış tərcüməsi nəşr edilmişdi. Bütün bunlar məlum əsərin XIV əsrin ikinci yarısı-XV əsrin əvvəllərində müsəlman Şərqin siyasi tarixinin əsas mənbəsi olmasını bir daha təsdiq edir.