BÖLMƏLƏR

ŞEYX ZAHID GILANI SIMPOZIUMUNDAN XATIRƏLƏR
Ana səhifə > Xəbərlər > Şeyx Zahid Gilani simpoziumundan xatirələr
1433    
16/12/2018

"Doğumunun 800-cü ilində Şeyx Zahid Gilani" mövzusunda beynəlxalq simpoziumda iştirak etmək üçün Bakıdan 12 dekabrda digər simpozium iştirakçıları ilə birlikdə yola çıxdıq. Bu həyat yoldaşımla birlikdə iştirak etdiyim ikinci beynəlxalq tədbir idi. Tədbirin keçirilmə arealı bədii hissə ilə birlikdə yalnız Lənkəranla məhdudlaşmayıb, Astara və Ərdəbili də ehtiva edəcəkdi. Nə yalan deyək, bu səfərdə daha çox iştirakı Ərdəbildə yerləşən Şeyx Səfi kompleksini ziyarət etmək üçün arzulayırdıq. İndiyə qədər Şeyx Cüneyd, Şeyx Heydər türbələrini ziyarət etmişdik. Məruzəmiz də “Şeyx Cüneyd türbəsinin tarixi” adlanırdı. Amma təəssüf ki prosedurla bağlı Ərdəbil səfəri təxirə salındı. Buna baxmayaraq çox maraqlı tədbirə şahidlik etdik. Xüsusilə də bədii hissə, təşkilatçıların iştirakçılara qarşı səmimi münasibəti bizdə xoş təəssürat doğurdu.     

Simpoziumun açılışı Lənkəran Dövlət Universitetinin akt zalında oldu. Azərbaycan və Türkiyənin dövlət himlərinin səslənməsi ilə simpozium işinə başladı. Simpoziumu Lənkəran Dövlət Universitetinin rektoru vəzifəsini icra edən professor Natiq İbrahimov açaraq iştirakçıları salamladıqdan sonra tədbirin gündəliyi məqsəd və məramı barədə məlumat verdi. “Şeyx Zahid Gilani irsinin öyrənilməsi və bu irsi öyrənən alimlərin bir araya gəlməsi, əldə olunan son elmi nəticələri paylaşması gələcək işlər üçün yeni bir yol açacaqdır” deyə o çıxışında qeyd etdi.

Tədbirdə iştirak edən Lənkəran Şəhər İcra Hakimiyyəti başçısının birinci müavini Möhübbət Babayev Şeyx Zahid Gilaninin şəxsiyyəti barədə qısaca məlumat verib. O bildirib ki, Şeyx Zahid 1218-ci ildə Lənkəran rayonunun indiki Siyavar kəndində anadan olmuş, 1301-ci ildə həmin kəndə də vəfat etmiş və o kənddə də dəfn olunmuşdur. Sonradan dəniz səviyyəsinin qalxması nəticəsində baş verən subasmaya görə məzarının yeri dəyişdirilərək Hiləkəran, yəni indiki Şıxəkaran kəndinə köçürülmüşdür. O həm də çıxışında Lənkəranda Şeyx Zahid şəxsiyyətinə daim dəyər verildiyini, məqbərəsinin müqəddəs ziyarətgah olduğunu, 2006 və 2009-cu illərdə orada geniş təmir işlərinin aparıldığını, bu gün də davam etdirildiyini və şəhərin mərkəzi küçələrindən birinin onun adını daşıdığını qeyd etdi.

Daha sonra Konya Nəcməddin Ərbakan Universitetinin əməkdaşı professor Ahmet Taşğın çıxış etdi.

Prof. Dr. Ahmet Taşğın:  “Şeyx Zahid Gilaninin haqqında yetərli qədər tədqiqat aparılmayan ən böyük şəxsiyyətlərdən biridir. Onun qəbri və məqbərəsi də Lənkəran şəhərindədir. Bu gün içində yaşadığımız dünyanın ən böyük problemlərindən biri fərqli mədəniyyətlərin, fərqli dinlərin mənsublarının birlikdə necə yaşaya bilməsidir. Son iki yüz ilin filosoflarının ən böyük məsələsi budur ki, buna necə bir həll yolu tapmalıyıq. Lakin bu istiqamətdə hansısa bir uğur əldə edə bilməyiblər. 1000 il əvvəl Şeyx Zahid Gilaninin süfrəsində kim əlini bir çörəyə uzadardısa onun məzhəbi və dini sorğu-sual olunmazdı. Şeyx Zahid Gilani bu böyük problemə insanların dinlərini, məzhəblərini və mədəniyyətlərini məhv etmədən onu qoruyaraq necə öz dilində, öz din və məzhəbində, öz mədəniyyətində  qalmaqla digərləri ilə birlikdə bir bütün olmaya, bu barədə düşünməyə üstünlük vermişdir. Onun şagirdləri və xəlifələri dünyanın dörd bir yanına yayılmışlar. Simpoziuma qatılan Bolqarıstandan gələn dərvişlərin hamısı Şeyx Zahid Gilaninin kürəkəni, ən böyük şagirdi olan Şeyx Səfiəddinin buyruqlarını və sözlərini oxuyub, ədəb və ərkanı da ondan götürüblər. Bolqarıstanda, Balkanlarda, Yunansıtanda, Makedoniyada, Albaniyada, Rumıniyada neçə belə dərvişlər var ki, onların hər birinin qaynağı Zahid Gilanidir. Zahid Gilani buyurub ki, hər bir insan mədəniyyəti ilə, inancı ilə Allahın quludur. Onların bizim nəzərimizdə yeri eynidir. Heç birinin digərindən üstünüyü yoxdur. Bu gün dünyanın ən böyük problemi budur ki, insanlar mədəniyyətləri, dinləri, məzhəbləri üçün bir-biri ilə vuruşurlar, bir-birlərini öldürürlər. Bizim torpaqlarımızda bunun baş verməsini əsla istəmirik. Bu səbəbdən də Şeyx Zahid Gilaninin fəlsəfəsinə, onun düşüncəsinə daha çox ehtiyacımız vardır. ”  

Kastomonu Universitetinin professoru, Türk Tarix Qurumunun üzvü Cövdət Yaquboğlu isə çıxışında Şeyx Zahid Gilani şəxsiyyətinin böyüklüyünü xatırlatdı.

Prof., Dr. Cövdət Yaquboğlu:  “Şeyx Zahid Gilani 1301-ci ildə vəfat edəndə çoxlu sayda müridləri və xəlifələri var idi. O Anadolunun şimalında, Qara dəniz sahillərində yerləşən Kastamonuda da Şeyx Zahid Gilaninin müridlərinin müridlərindən, təsəvvüf sisteminin nümayəndələrinin biri Şeyx Şabani Vəli XVI əsrdə fəaliyyət göstərmişdi. Şeyx Zahid Gilaninin və onun müasiri olan mütəsəvvüflərin yetişdirdikləri müridlər sadəcə Anadolu ilə, Azərbaycanla, Balkanlarla, Bolqarıstan coğrafiyası ilə məhdudlaşmayaraq Xəlvətilik və Şabanilik adı altında Afrikaya doğru da yayıldı.”  

AMEA-nın A.A.Bakıxanov adına Tarix İnstitutunun əməkdaşları professor Şahin Fazil və dosent Dilavər Əzimli çıxışlarında Şeyx Zahid Gilani şəxsiyyətinin böyüklüyü, xeyirxah əməlləri və sair barədə söz açdılar.

 Dos. Dr. Dilavər Əzimli: “Hörmətli Natiq müəllimə üzümü tutub deyirəm ki, siz Şeyx Zahid Gilanini Bakıya yönəltdiniz. Bundan sonra yəqin Balkanlara, Türkiyəyə yönələcək. Çünki məhz sizin təşəbbüsünüzdən sonra Tarix İnstitutunda da Şeyx Zahid Gilani anıldı... Şeyx Zahid Gilaninin 100.000 müridi, 400 xəlifəsi olub. 12 min müridi bu bölgədə olub. Ona görə baxırsan burada hər yer şeyxlərdir, şeyxlər kəndidir. Ona görə də bura (Lənkəran) Azərbaycan dövlətçiliyində öz sözünü deyib. Xürrəmilər hərəkatında, Şah Xətainin Azərbaycan Səfəvilər dövlətini qurmasında yenə bu bölgə mühüm rol oynayıb. Minlərlə müridlər Şeyx Cəmaləddini seçib. Şeyx Cəmaləddin də Şeyx Zahidi seçib. Şeyx Cəmaləddin də Şihabəddin Sührəvərdiyə bağlıdır. Sonda onu deyim ki, Lənkəran bölgəsi Azərbaycanın müstəqilliyinin qorunmasında öz sözünü deyib. Lənkəran Ümummilli lider Heydər Əliyevin səsinə səs verərək Azərbaycanın müstəqilliyi uğrunda mübarizədə öz sözünü dedi... Sevinirəm ki, Lənkəranı təkcə Bakıda və Türkiyədə yox. Balkanlarda, dünyanın hər yerində tanıyacaqlar. Bunun emblemi də Şeyx Zahid Gilanidir”.      

Rəsmi hissədən sonra Bolqarıstanın məşhur "Səmah" rəqs qrupunun, xanəndə Ağakərim Nafizin, ozan Fəxrəddin Salimin çıxışları oldu.

 

SƏMAH QRUPU

XANƏNDƏ AĞAKƏRİM NAFİZİN İFASI

OZAN FƏXRƏDDİN SALİM

Plenar iclasdan sonra Simpozium işini bölmə iclaslarında davam etdirdi. Simpoziumun ilk günü Lənkəran Dövlət Universitetinin böyük akt zalında və əsas korpusunun ”Heydər Əliyev muzeyi və idarəçilik məktəbi”ndə "Klassik mənbələrdə Şeyx Zahid", "Müasir tədqiqatda Şeyx Zahid", "Şeyx Zahid və xalq ədəbiyyatı" mövzularında məruzələr dinlənilib. Məruzəçilər arasında Səttarxanın nəticəsi Sami Sardarmelli də var idi.

Bu gün dinlənilən məruzələr içərisində maraqlı çıxışlardan biri də Məhəmməd Purmuxtariyə aid idi. O, “Xoldi-bərin” əsərində Şeyx Səfiəddinin soyu və fəzilətləri barədə” məruzəsi ilə çıxış etdi.  

AMEA Tarix İnstitutunun əməkdaşı Məhəmməd Purmuxtari: “Səfəvi sülaləsini birinci növbədə Azərbaycan, daha sonra türk və qızılbaş hesab edirik. O zaman yazılmış əsas qaynaqlarda da bu öz təsdiqini tapıb. Lakin XX-XXI əsrlərdə yazılan və hətta həmin qaynaqlara istinadən hazırlanan əsərlərdə baxıb görürsən ki, qızılbaşlıq, türklük qəsdən itirilir”.

Digər maraqlı bir məruzə Prof. Dr. Namiq Musalıya aid idi. Onun “Şeyx Zahid haqqında yeni bir qaynaq: Mənaqibi-Şeyx Zahid Gilani” adlanan məruzəsi yeni və dəyərli məlumatlarla zəngin idi.

Prof., Dr. Namiq Musalı: “Səfəvilər dövlətinin seyyidliyi ilə bağlı Qaraqoyunlular dövrünə aid 1441-ci, 1461-ci ilə aid şəcərələr sübut edir ki, bu şəcərəni Səfəvilər dövlət qurandan sonra uydurmayıblar. Seyyid olmaq da, türk olmaq da bir-birini inkar etmir. Necə ki, seyyid Əhməd Yəsəvi, Hacı Bektaşi Vəli həm seyyid, həm də türk idi”.

Dinlədiyimiz çıxışlar içərisində Prof., Dr. Zabil Bayramlının, Prof.Dr. Ahmet Taşğının, Doç., Dr. Süleyman Gökbulutun, Doç., Dr. Bilal Dədəyevin də çıxışları olduqca maraqlı alındı.  

Tədbirin ikinci günü də birinci günü kimi maraqlı keçdi. Bu gün Dos., Dr. Dilavər Əzimlinin “Azərbaycanın cənub-şərq bölgəsində Şeyx Zahid ənənələrinin bəzi davamçıları” adlı məruzəsi bölgənin türbələri və müxtəlif qəbir abidələri ilə tanış olmaq baxımdan maraqlı idi. Tədbirin son çıxışı həyat yoldaşım Mərkəzi Elmi Kitabxanın əməkdaşı, eyni zamanda da Tarix İnstitutunun doktorantı olan Günay xanımın “Şeyx Cüneyd türbəsinin tarixi” adlı məruzəsi oldu. Bu məruzədə Şeyx Cüneydin şəxsiyyəti, onun türbəsinin kitabələri və tərcümələri öz əksini tapmışdı. Məruzə ilə yanaşı nümayiş olunan təqdimatda türbə ilə bağlı maraqlı təsvirlər var idi. Bu məruzə ilə də son bölmə iclası başa çatdı. Tədbir sonra iştirakçılar sertifikatla təltif olundu. Simpozium sonrası Lənkəranın Şıxəkəran kəndində yerləşən Şeyx Zahid Gilani türbəsi, Astaranın Pensər kəndində yerləşən Şeyx Cəmaləddin türbəsi ziyarət edildi. Bu ziyarət sonrası simpozium iştirakçıları Bakıya doğru yol aldılar. Beləliklə simpozium öz işini başa çatdırdı.

   Şeyx Zahid Gilani: “Hər kim özü üçün dilənçilik qapısını açarsa, bizim söhbətimizə layiq deyil”

 

ŞEYX ZAHİD GİLANİ TÜRBƏSİ

ŞEYX CƏMALƏDDİN TÜRBƏSİ