Azadlığı istəmirəm zərrə-zərrə, qram-qram!

Qolumdakı zəncirləri qıram gərək, qıram, qıram! 

Azadlığı istəmirəm bir həb kimi, dərman kimi! 

İstəyirəm səma kimi, günəş kimi, cahan kimi!

Çəkil, çəkil, ey qəsbkar! Mən bu əsrin gur səsiyəm! 

Gərək deyil sısqa bulaq! Mən ümmanlar təşnəsiyəm!

***

Vətəni axtarma sən yalnız xəritələrdə,

Axtar öz könlündəki cəsarətdə, hünərdə!

Soruş, cavab verim mən, hardan başlanır Vətən:

Vicdanın öz səsindən.

Zülmətdə bir cüt gözün ildırım qüvvəsindən!

Min haqsıza baş əyməz bir haqlının əzmindən!

***

İllər ötdü, yaşa doldum,

Anladım ki, ana dilim

Ürəyimdən çıxmaz mənim,

Doğransam da dilim-dilim.

***

Sevsən, biləcəksən nədir bu cahan,

Dolanmaq, sürünmək, yaşamaq nədir?!

Ən gözəl yaşamaq, əslinə baxsan,

Azadlıq uğrunda mübarizədir! -

***

Yetər meydan suladılar,

Yurdumuzu taladılar.

Bakımızı əzizləyək,

Əqrəblərdən təmizləyək!

Şölə versin bu ləl, mərcan -

Ermənisiz Azərbaycan!

***

Qalx ayağa, Vətənim! 

Bu xoşbəxt ölümümlə nümunəyəm mən sənə,  

Səs ver mənim səsimə Xəzərin ciyərilə.

Bütün Babəklərinin, bütün Kərəmlərinin,

Bütün Nəbilərinin birləşmiş hünərilə!

Bu gün mənim ölməyim, mənim qanlı köynəyim

Sənin mübarizənin başlanğıcıdır hələ.

Hələ dağ başındadır işıqlı mərhələ.

O işığın uğrunda mən ölümə gedirəm.

Al, sənə bəxş edirəm, 

Qızıl bayrağın olsun. 

Güllədən deşik-deşik al qırmızı bədənim! 

Qalx ayağa, Vətənim! 

Qalx ayağa, Vətənim! 

"Xəlil Rza əsl Vətən Məcnunu idi. Onun anası da, atası da, sevgilisi də, balaları da Vətən idi – Azərbaycan idi. Onun Vətən yolunda şəhid Təbriz balası buna qanlı və canlı sübutdur. Nəsimidən, Musa Cəlildən, Yulius Fucikdən, Lorkadan sonra hansı şairdir ki, bu mənada Xəlil Rzaya bərabər olsun? Və bütün bunlarla demək istəyirəm ki, Xəlil Rza milli şüurumuzun, mənəviyyatımızın, Vətən eşqimizin, müstəqilliyimizin tərənnümündə Azərbaycanın heç bir şairi ilə müqayisəedilməz dərəcədə yüksək zirvədə durur. Bütün məişət xırdalıqlarından, dedi-qodulardan, cılız əhvalatlardan yüksəkdə duran Xəlil Rza həm də çox adi, çox sadə bir insan idi".

------------------------

Bəxtiyar Vahabzadə, Xalq şairi - Xəlil Rza Ulutürk haqqında: 

"Əgər məndən soruşsalar “Xəlil Rza Ulutürk sənin üçün kimdir?” mən bir cümlə ilə deyərəm: “Millətimizin istiqlal mücahididir”. Xəlil yalnız qələmi ilə deyil, əməli, fəaliyyəti ilə Vətənimizin istiqlalına xidmət göstərmişdir. Bunlarla da kifayətlənməyən şair öz balasını da bu yolda qurban verməkdən çəkinmədi. Bir sözlə, Xəlil bu Vətən üçün nə lazımsa, onu elədi. Xəlil Rzanın böyüklüyü ondadır ki, o doğma torpağının azadlığı, xalqının səadəti yolunda öz canından belə keçməyə hazır olan, son dərəcədə cəsarətli, qeyrətli şair-vətəndaş idi. Onun zəngin və mərdanə poziyası da məhz Vətən və xalq idealları ilə mayalandığı üçün əsrlər boyu ürəklərdə yaşayacaqdır".      

------------------------

Zəlimxan Yaqub, Xalq şairi -Xəlil Rza Ulutürk haqqında:

Biz Xəlil Rza şairliyindən, Xəlil Rza tərcüməçiliyindən nəyi öyrənə bilirik? Yurdsevərliyi, elmi xidmətin, bədiiliyin yüksək mərhələsini. Məslək qəhrəmanı idi. “Gözümün içinə mil salsalar da, yenə də dönmərəm öz məsləkimdən”.

------------------------

Şahmar Əkbərzadə, şair - Xəlil Rza Ulutürk haqqında:

Xalqımızın müstəqilliyi yolunda kəfənini çoxdan geyinmiş Xəlil Rza Ulutürk şəhid oldu. Ona “öldü” demək günahdır, məhz şəhid oldu! Yüzilliyimizin böyük vətəndaşlarından biri olan Xalq şairi Xəlil Rza Ulutürk təkcə böyük şair, görkəmli alim, əvəzsiz tərcüməçi deyildi. O, həm də azadlığı “qram-qram” istəməyən, milli mənliyimiz yolunda qələmini qılınca çevirən Babəkimiz idi.

------------------------

İsmayıl Şıxlı, Xalq yazıçısı - Xəlil Rza Ulutürk haqqında:

Mən hər dəfə onunla rastlaşanda “məndə sığar iki cahan, mən bu cahana sığmazam” misralarını xatırlayırdım. Şair Xəlil, müəllim Xəlil bu məhdud, qapalı cahana sığmırdı.

------------------------

Məmməd Araz, Xalq şairi - Xəlil Rza Ulutürk haqqında:

Xəlil Rza böyük söz ustasıdır, poeziya quludur, sənət fədaisidir. Xəlil həm də cəngavərliyi, səbri, dözümü ilə həqiqətən ulu Türkdür, türk oğludur.

------------------------

Qabil, Xalq şairi - Xəlil Rza Ulutürk haqqında:

X.Rza elə qüdrətli bir sənətkardır ki, onun heç bir cüzi tərifə, qondarma təbliğata ehtiyacı yoxdur. Mən onu bəşər dahilərindən Yulius Fuçik, Qarsiya Lorka, Musa Cəlil və Sabirlə müqayisə edərdim. O Sabirlə ki, mühiti ilə vuruşlarda hər cürə fədakarlığa gedərək, 49 yaşında qan qusa-qusa canını tapşırdı.

------------------------

Bəkir Nəbiyev, akademik  - Xəlil Rza Ulutürk haqqında:

Xəlil Rza dramatik poeziya ustasıdır. O, buna həyatın sərt həqiqətlərini, ziddiyyət və münaqişələrini dərindən öyrənməklə, onları çəkinmədən şeirə gətirməklə, can yanğısı sərf etməklə, ilham odu, daxili enerji xərcləməklə nail olmuşdur. Şairin lirik qəhrəmanı böyük və cəsur insandır. O, həyatı sadəcə olaraq seyr etmir, yenidən yaradır. Şair cəsarətli həyatı yaxşı bilməklə, dürüst ideya, məfkurə mövqeyi seçməklə, tərəqqi uğrunda mübarizənin ön cərgəsində getməklə, nəhayət, öz bədii istedadına güvənməklə şərtlənir.

---------------------

Nəbi Xəzri, Xalq şairi - Xəlil Rza Ulutürk haqqında:

Mən istiqlal şairi Xəlil Rzanın bütün yaradıcılıq laboratoriyasına bələdəm. Ona görə də dərin inamla deyə bilərəm ki, onun poeziyası Vətən torpağına məhəbbət çeşməsindən qidalanıb. O, Azərbaycan xalqının azadlıq şairidir. Əsərlərində xalqa məhəbbətlə, zülmə, imperiya əsarətinə dərin nifrət hissləri qoşa qanad kimi onu daim uca fəzalara qaldırır.

-----------------

Mahmud Məmmədov, Aşıq, şair - Xəlil Rza Ulutürk haqqında:

X.R.Ulutürk istiqlalın, ədalətin, haqqın carçısı idi. Hər cür xəyanətkarlığa, xəbisliyə, bədxahlığa, nadanlığa, düşmənçiliyə düşmən idi. Azərbaycanı o, kin-küdurətdən, vəzifə və şöhrət hərisliyindən uzaq, haqqa tapınan, xoşbəxt və çiçəklənən bir diyar kimi görmək istəyir və bu amalla yaşayırdı.

-----------------------------

Mikayıl Mirzə, Xalq artisti - Xəlil Rza Ulutürk haqqında:

Xəlil Rza bizim zövqümüzün, ruhumuzun münəccimi idi.