2750
16/04/2017 Yol yoldaşımla aprel ayının 9-da ilk dəfə bir adaya səfər etməyi planlaşdırırdıq. Adı qoca olsa da bu qocalığı göstərən tarixi abidələr baxımından cavanlaşdırılan Pirallahıda daha çox gözə dəyən yolqırağı səliqəli evlər və adanın içərilərinə doğru getdikcə neftlə çirkləşdirilmiş ərazilər və zibilliklərdir. Biz Pirallahıya səfər etməyə qərar verəndə düşündük ki, bəlkə tunc dövrünə aid olduğu güman edilən hörmə daş döşənmiş yollar və ya daş təkər izlərinə rast gəldik. Qeyd edim ki, hörmə daş döşənmiş yolların müqəddəs məkanlar arasında olan ritual yollar olması, ilk əhəngdaşı karxanalarından kirşələrlə daş daşımaq üçün istifadə edilməsi ehtimal edilir. Yollara daha çox tunc dövrünə aid olan kurqan sahələri ətrafında təsadüf edilir. Mən bu cür yola Dübəndidə rast gəlmişdim. Bakının digər kəndlərində o cümlədən də Pirallahıda da olması ilə bağlı bəzi məlumatlar əldə etmişdim. Bu barədə daha sonra ayrıca bir yazı hazırlamaq fikrimiz var deyə üzərində çox dayanmaq istəmirik. Qeyd etdiyimiz kimi Pirallahı çox dəyişib. Bəlkə də adanın hər hansı bir guşəsində azacıq da olsa belə bir tarixi yolların izlərini tapmaq mümkün olardı. Lakin adada həyat əsasən neft hasilatına hesablandığından tarixi abidələrin təsadüf edilə bilinəcəyi yerlər neft şirkətinin nəzarətindədir. Eynilə Novxanıdakı orta əsr şəhər qalıqlarının təsadüf edildiyi Siyanşor gölü ətrafı kimi. Pirallahı qəsəbəsində inventar nömrəsi 5724 olan XIV-XVI əsrlərə aid yaşayış yerinin olması barədə “Dünya əhəmiyyətli daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələrinin siyahısı”ndan məlumat almışdım. Bu siyahı Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2001-ci il 2 avqust Tarixli 132 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmişdir. Lakin bu abidənin qorunub saxlanıldığını təsdiq edən fakt (hər hansı bir şəkil) sizə təsadüf etsə xahiş edirik bizə də bildirin. Təbii ki əgər təsadüf edərsə...
Aprelin 9-da hava isti, aydın və küləksiz idi. Səfərimiz Koroğlu metrosundan 150№-li ictimai nəqliyyatla başladı. Saat 09.35-də Pirallahı istiqamətində yola düşdük. Yolumuz uzun idi. Saat 10:50-də Pirallahı adasında getdiyimiz marşrutun son dayanacağında düşdük. Demək olar ki, adanın şimal hissəsinə çox yaxınlaşmışdıq. Daha şimala getmək artıq icazə olmadan mümkünsüz olduğundan, həm də əsasən neft buruqlarından qeyri nəyinsə görünməsi imkanı olmadığına görə yavaş-yavaş adanın cənubuna doğru yol alıb qarşımıza çıxan maraqlı tikililərə tamaşa etməyə başladıq. Qeyd edim ki, qəsəbə əsas yol boyu çox səliqəli bir təəssürat yaradırdı. Əsas yoldan bir qədər aralanıb cənub-şərqə doğru yol aldıq. Qarşımıza köhnə dağınıq bir bina çıxdı. Qarşısında da belə bir löhvə vardı: “FÖVQƏLADƏ HALLAR ZAMANI TOPLANTI YERİ”. Amma qəribədir özü həddən artıq fövqəladə vəziyyətdə olan bir tikili necə ola bilər ki, bu məqsədlə istifadə edilə bilər... Bu suala bircə o löhvəni ora qoyanlar cavab verə bilərdi, bir də bu binanın bu vəziyyətə düşməsinə səbəb olanlar... Bu binadan savayı yaxınlıqda, piyada 2-3 dəqiqəlik məsafədə istifadəsiz və dağınıq daha bir bina vardı. Bu bina da sovet dövrünə aid idi. Pirallahıda ziyarət etdiyimiz digər yer qəsəbənin qəbirstanlığı oldu. Xristian məzarlığı idi (şəkil 7-8). Lakin cənuba doğru getdikcə son dövlərdə burada dəfn edilənlər arasında müsəlmanların da olmasına təsadüf edilir. Xristian qəbristanlığından şərqə tərəf kiçik palçıq vulkanı da var. Qəbirstanlığın aşağısından keçib qəsəbənin içərilərinə doğru getdik. Zibilxana ilə mazutun bir-birinə qarışdığı gölməçələrin (şəkil 9-10-11) arasından keçib Gənclər parkına doğru yol aldıq. Parka çatanda saat artıq 12-yə qalırdı. Park çox səliqəli idi. Parkın ortasında ucaldılan dirəkdə bayrağımızın yeri görünürdü. Parkda bir qədər dincimizi aldıqdan sonra Pirallahı məscidinə doğru yola düşdük. Məscidə çatanda əvvəlcə təəccübləndik. Çünki tikintisi başa çatmayan, lakin üzərində azan verilərkən səsgücləndirici qoyulan bir tikili ilə rastlaşdıq. Yalnız məscidin həyətinə daxil olandan sonra məscidə gəldiyimizə əmin olduq. Yarımçıq tikilinin yaxınlığında daha öncə tikilmiş və hal-hazırda da məscid kimi fəaliyyət göstərən bir başqa tikili vardı. İçərisi çox səliqəli idi. Hətta son vaxtlar məscidlərdə daha çox təsadüf etdiyim kimi Azərbaycan bayrağı da divarda asılmışdı (Əvvəllər demək olar ki, heç təsadüf etməzdim). Pirallahı adasında son olaraq şəhidlər üçün qoyulan “Vətən uğrunda xatirə kompleksi”ni ziyarət etdik. Bu kompleks (şəkil 18-19) Məşədi Əzizbəyov küçəsindəki 235 və 168 nömrəli tam orta məktəblərin arasında yerləşir. Abidəni ziyarət edib saat 12.35-də 150 nömrəli marşrutla adadan Gürgən qəsəbəsinə doğru yol aldıq. Gələrkən marşrutumuzun başladığı Kamil Rzayev küçəsi ilə də geri döndük. Beləliklə Pirallahı səfərimiz başa çatdı. Gördüklərimiz əsasən XX əsr yadigarları olsa da ən azından ilk ada səfərimiz kimi bizim üçün əlamətdar oldu.
Müəllif: Elnur Nəciyev
Şəkillərə ümumi formada nəzər salmaq üçün bura klikləyin: Pirallahı albomu